Oudewater 750 jaar stad - stichting

Historie

750 jaar geleden was Oudewater door zijn ligging op de grens van Holland en het Sticht (Utrecht) een belangrijke grensvesting. Het plaatsje verkreeg daarom van de 38e bisschop van Utrecht - Hendrik van Vianden - rond 1265 stadsrechten. Vandaag de dag staat Oudewater bekend om haar rijke historie, prachtige binnenstad en natuurlijke omgeving.

Ontstaan van Oudewater

Oudewater is ontstaan op de plaats waar het riviertje de Linschoten uitmondt in de Hollandsche IJssel. Over het ontstaan van  Oudewater als  stad is verder maar weinig bekend. Zo valt nergens na te gaan wanneer de eerste mensen zich in Oudewater vestigden.

Ook de naam van Oudewater is moeilijk te herleiden. De meest voorkomende verklaring zegt dat het een verbastering van 'oude (uiter)waard' is.

De historische binnenstad is anno 2013 voor een groot deel beschermd stadsgezicht.

Stadsrechten in 1265, maar wanneer precies?

De stad verkreeg van de 38e bisschop van Utrecht – Hendrik van Vianden- rond 1265 haar stadsrechten. De prille stad behoorde aanvankelijk tot het Sticht, maar dat moest haar in 1280 afstaan aan het graafschap Holland. Wanneer de stad precies stadsrechten verkreeg blijft tot op de dag van vandaag onduidelijk. Sinds 1265 zijn er veel calamiteiten geweest, waarbij het stadsarchief verloren is gegaan. Misschien is het bewijs van stadsrecht al weggeraakt in 1349, het jaar waarin de inwoners van het Sticht Oudewater belegeren en verwoesten. Later, in 1575 is de stad door de Spanjaarden verwoest waarbij zij ook het stadhuis in brand staken.

Het stadsrecht zelf is zelfs maar op één plaats in de historie vermeld: in de kroniek van Heda, dat in de zeventiende eeuw is bewerkt door Arnout van Buchell. Van Buchell noemt als datum 5 juli 1265.

Wat vast staat is dat Oudewater stadsrechten heeft, op het moment dat bisschop Hendrik van Vianden komt te overlijden. Er staat dan een stenen kerkje, er is een markt, er zijn stadsmuren en er is ook een ‘Lombaardenhuis’ (een geldwisselaarskantoor). In 1326 kreeg Oudewater ook een kaasmarkt.

Staten

Ook interessant is dat Oudewater met 11 andere steden meedeed aan de Eerste Vrije Statenvergadering op 19 juli 1572 in Dordrecht. Tijdens deze vergadering werd de basis gelegd voor de Staat der Nederlanden.

Lang lag Oudewater in de provincie Zuid-Holland. Pas toen de provinciegrenzen in 1970 werden herzien kwam Oudewater na bijna 700 jaar weer bij de provincie Utrecht.

Touw

Oudewater was in de zestiende en zeventiende eeuw een belangrijke producent van touw. De omgeving produceerde daartoe de grondstof hennep. De inwoners van het stadje worden tot op vandaag Geelbuiken genoemd, omdat de touwslagers gelige gedroogde hennepvezels om hun buik wikkelden.

Heksenwaag

Oudewater staat niet alleen bekend om de touwindustrie en monumentale gebouwen. De historie kenmerkt de stad ook als 'Heksenstad'. In de 16e eeuw werden vele mensen beschuldigd van tovenarij. Zij belandden op de brandstapel. Keizer Karel V gaf Oudewater als enige plaats in Europa het privilege voor een eerlijk weegproces. Niemand werd er ooit tot heks veroordeeld. In de Heksenwaag, nu een museum, kan men zich tot op de dag van vandaag laten wegen.